Tổng quan

Toxoplasmosis là một bệnh nhiễm trùng do ký sinh trùng Toxoplasma gondii gây ra. Thử nghiệm phát hiện kháng thể trong máu được sản xuất để đáp ứng với nhiễm trùng hoặc phát hiện chất liệu di truyền (DNA) của ký sinh trùng trong máu. Thử nghiệm được thực hiện để phát hiện và chẩn đoán nhiễm trùng hiện tại hoặc quá khứ.

T. gondii là ký sinh trùng không thể nhìn thấy bằng mắt thường (kính hiển vi). Ở hầu hết mọi người khỏe mạnh, nhiễm trùng hoặc không gây ra triệu chứng hoặc gây bệnh giống như cúm nhẹ. Tuy nhiên, khi phụ nữ mang thai bị nhiễm bệnh và truyền cho con trong thai kỳ, hoặc người có hệ miễn dịch bị suy giảm bị nhiễm bệnh, ký sinh trùng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng.

T. gondii rất phổ biến. Nó được tìm thấy trên toàn thế giới và ở một số nước đã nhiễm tới 95% dân số. Tại Hoa Kỳ, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh ước tính khoảng 23% những người từ 12 tuổi trở lên bị nhiễm toxoplasmosis. Nhiễm trùng có thể mắc phải do ăn thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm, đặc biệt là ăn thịt sống hoặc nấu chưa chín, do xử lý rác mèo bị ô nhiễm hoặc chơi trong hộp cát bị ô nhiễm, truyền từ mẹ sang con, và hiếm khi lây truyền trong khi cấy ghép nội tạng hoặc truyền máu.

Các ký chủ cuối cùng của T. gondii là mèo hoang dã và trong nhà. Khi mèo bị nhiễm bệnh do ăn thịt chim, động vật gặm nhấm, hoặc thịt sống bị ô nhiễm, T. Gondii tái tạo và sao chép thành trứng bọc trong lớp phủ bảo vệ (oocysts). Trong thời gian nhiễm trùng hoạt động, hàng triệu oocyst có thể được thải ra phân của mèo trong vài tuần . Các oocysts tồn tại gây lây nhiễm trong vòng một vài ngày và có thể duy trì lây nhiễm trong vài tháng. Trong tất cả các vật chủ khác, kể cả người, T. gondii chỉ trải qua một phần giới hạn của vòng đời của nó và sau đó hình thành u nang không hoạt động trong cơ, não và mắt. Hệ miễn dịch của vật chủ giữ cho các u nang này không hoạt động và bảo vệ cơ thể khỏi bị nhiễm trùng mới. Giai đoạn không hoạt động có thể tồn tại trong suốt cuộc đời của vật chủ, trừ khi hệ miễn dịch bị suy giảm.

Nhiễm trùng Toxoplasma gondii ban đầu hoặc tái kích hoạt có thể gây ra các triệu chứng và biến chứng đáng kể ở những người bị suy giảm hệ miễn dịch, như những người bị nhiễm HIV / AIDS, đang trải qua hóa trị, đã cấy ghép nội tạng gần đây hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch. Nó có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh và mắt, gây đau đầu, co giật, lú lẫn, sốt, viêm não, mất phối hợp và mờ mắt.

Khi người phụ nữ bị nhiễm bệnh trong khi mang thai, có 30-40% khả năng sẽ lây nhiễm truyền cho con trong thai lỳ. Nếu nhiễm trùng bẩm sinh xảy ra sớm trong thai kỳ, nó có thể gây sẩy thai hoặc thai chết lưu hoặc có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh, bao gồm chậm phát triển tâm thần, co giật, và gan hoặc lách to. Nhiều trẻ bị nhiễm bệnh, đặc biệt là những trẻ tiếp xúc trong thời gian sau của thai kỳ, sẽ bình thường khi sinh nhưng sau đó nhiều năm trẻ có thể phát triển các triệu chứng như nhiễm trùng mắt nặng, mất thính giác và khuyết tật học tập.

Xét nghiệm được sử dụng như thế nào ?

Xét nghiệm toxoplasmosis được sử dụng để phát hiện nhiễm trùng hiện tại hoặc quá khứ với ký sinh trùng Toxoplasma gondii. Thông thường nó có thể được thực hiện cho:

 - Phụ nữ trước hoặc trong khi mang thai để xác định xem đã từng tiếp xúc với Toxoplasma gondii và trong khi mang thai nếu nghi ngờ bị phơi nhiễm.

 - Người có hệ miễn dịch suy giảm và có triệu chứng giống cúm.

 - Người có dấu hiệu hoặc triệu chứng của toxoplasmosis.

 - Ở thai nhi, trong trường hợp này, nước ối có thể được thử nghiệm.

 - Có một số phương pháp xét nghiệm T. gondii. Việc lựa chọn các xét nghiệm và các mẫu được thu thập tùy thuộc vào các triệu chứng lâm sàng mà bác sĩ nghi ngờ.

Xét nghiệm kháng thể

Khi tiếp xúc với T. gondii, hệ miễn dịch phản ứng bằng cách tạo ra kháng thể chống ký sinh trùng. Có thể tìm thấy hai loại kháng thể Toxoplasma trong máu: IgM và IgG.

Kháng thể IgM là kháng thể đầu tiên được cơ thể sản xuất để đáp ứng với nhiễm Toxoplasma. Chúng xuất hiện ở hầu hết ở mọi người trong vòng một hoặc hai tuần sau lần tiếp xúc đầu tiên. Sản xuất kháng thể IgM tăng trong một khoảng thời gian ngắn và giảm. nhưng đôi khi kéo dài vài tháng sau lần nhiễm đầu tiên, mức độ (hiệu giá) kháng thể IgM giảm xuống dưới mức có thể phát hiện ở hầu hết mọi người. Mức IgM có thể tăng lại sau khi ngủ yên nếu T. gondii được kích hoạt lại và / hoặc khi một người bị nhiễm mạn tính.

Kháng thể IgG được tạo ra bởi cơ thể vài tuần sau khi nhiễm trùng đầu tiên và cung cấp sự bảo vệ lâu dài. Nồng độ IgG tăng khi nhiễm trùng hoạt động, sau đó ổn định khi nhiễm Toxoplasma được phân giải và ký sinh trùng trở nên không hoạt động. Khi một người đã tiếp xúc với T. gondii, người đó sẽ có một lượng kháng thể IgG có thể đo lường được trong máu của họ trong suốt quãng đời còn lại của họ.

Xét nghiệm kháng thể đôi khi có thể được thực hiện như là một phần của bảng xét nghiệm TORCH. TORCH là từ viết tắt của một số bệnh nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến thai nhi và thường bao gồm xét nghiệm: toxoplasmosis, other infections, rubella, cytomegalovirus và herpes simplex virus.

Phát hiện phân tử

Thử nghiệm phân tử có thể được thực hiện để phát hiện và đo lường T. gondii DNA trong máu, dịch não tủy (CSF), hoặc mẫu nước ối.

Khi nào xét nghiệm được chỉ định ?

Thử nghiệm kháng thể T. gondii không được chỉ định thường xuyên trên phụ nữ mang thai nhưng có thể được yêu cầu khi một chuyên viên y tế muốn xác định liệu một phụ nữ trước đây đã bị nhiễm toxoplasmosis và khi họ tiếp xúc với phân mèo,hoặc thịt chưa nấu chín hoặc bị nhiễm bẩn thực phẩm hoặc nước. Khi xét nghiệm kháng thể âm tính nhưng nghi ngờ vẫn còn cao, xét nghiệm có thể được lặp lại một hoặc nhiều lần trong thai kỳ.

Xét nghiệm kháng thể có thể được chỉ định cho người có hệ miễn dịch suy giảm, khi người có triệu chứng giống như bệnh cúm và cho bất kỳ ai có triệu chứng hoặc biến chứng gợi ý nhiễm toxoplasmosis. Các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm toxoplasmosis có thể bao gồm:

 - Sưng hạch bạch huyết

 - Sốt, đổ mồ hôi ban đêm

 - Yếu, mệt mỏi

 - Đau đầu

 - Nhức mỏi cơ thể

 - Đôi khi đau họng

Một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng hơn ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, bao gồm cả não, có thể gây ra những thay đổi về thị giác và tinh thần hoặc động kinh.

Thử nghiệm phân tử có thể được thực hiện khi nghi ngờ nhiễm toxoplasmosis ở người suy giảm miễn dịch hoặc để xác định xem thai nhi có bị nhiễm hay không. Nước ối thai phụ có thể được thử nghiệm khi một người mẹ có bằng chứng về nhiễm trùng cấp tính, như khi kết quả xét nghiệm kháng thể Toxoplasma IgM dương tính.

Kết quả xét nghiệm có ý nghĩa gì?

Cần thận trọng khi giải thích kết quả xét nghiệm toxoplasmosis. Một người suy giảm miễn dịch có thể không có phản ứng kháng thể mạnh với nhiễm T. gondii - mức IgM và IgG có thể thấp hơn dự kiến ​​mặc dù có trường hợp nhiễm toxoplasmosis hoạt động.

Phát hiện kháng thể

IgM

Nhiễm trùng quá khứ

Không nhiễm trùng hoặc nhiễm trùng rất sớm; không có tiếp xúc trước

Nhiễm trùng sớm; ở trẻ sơ sinh, chỉ ra nhiễm trùng bẩm sinh

Nhiễm trùng hiện tại; Nhiễm trùng mạn tính; có thể cho biết kích hoạt lại; 
IgM có thể dương tính trong vài tháng sau khi nhiễm trùng

Dương tính giả có thể xảy ra. Trong hầu hết các trường hợp, xét nghiệm kháng thể IgM dương tính phải được xác nhận bằng phương pháp thử nghiệm khác, thông thường bằng cách gửi mẫu đến phòng thí nghiệm tham chiếu chuyên về xét nghiệm toxoplasmosis.

Kháng thể IgM là loại duy nhất được sản xuất bởi thai nhi. Khi các kháng thể kháng Toxoplasma IgM dương tính ở trẻ sơ sinh, biểu hiện của nhiễm trùng bẩm sinh.

Phát hiện DNA

Nếu xét nghiệm phân tử dương tính với T. Gondii DNA, có nghĩa nhiễm toxoplasmosis đang hoạt động. Kết quả xét nghiệm âm tính có nghĩa là ít khả năng người bị nhiễm toxoplasmosis hơn nhưng không loại trừ nhiễm trùng - Toxoplasma có thể không có đủ số lượng trong máu hoặc mẫu chất lỏng để phát hiện.

Điều khác cần biết ?

Tiếp xúc với Toxoplasma gondii chủ yếu là ăn thịt chưa nấu chín hoặc thịt sống, đặc biệt là thịt lợn, thịt cừu và thịt nai, nhưng cũng có thể đến từ trái cây và rau quả chưa rửa được trồng trong đất ô nhiễm, từ đất, từ nước bị ô nhiễm và sữa không tiệt trùng .

Nhiễm T. gondii là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm nội nhãn trên thế giới. Ở những người bị biến chứng, có thể làm sẹo võng mạc và gây nhiễm trùng mắt nghiêm trọng.

Các xét nghiệm khác, chẳng hạn như xét nghiệm ái lực IgG, có thể được thực hiện bởi một phòng thí nghiệm tham chiếu để giúp xác nhận nhiễm T. gondii. Các xét nghiệm như cấy mô hoặc sinh thiết hiếm khi được thực hiện.

Câu hỏi thường gặp

1.      1. Bệnh toxoplasmosis có dễ lây nhiễm không?

Bệnh không truyền trực tiếp từ người này sang người khác, ngoại trừ từ mẹ sang con. Hầu như tất cả các trường hợp nhiễm trùng đều do ăn uống, hoặc xử lý vật bị ô nhiễm.

2.      2. Tất cả mọi người có nên được xét nghiệm nhiễm toxoplasmosis không?

Vì nhiễm trùng là rất phổ biến và trong hầu hết các trường hợp không gây ra triệu chứng, nên không nên sàng lọc chung.

3.      3. Một khi đã bị nhiễm Toxoplasma gondii, có thể bị nhiễm lại không?

Nói chung, một khi đã bị nhiễm và nhiễm trùng nguyên phát trở nên không hoạt động, thì cơ thể có khả năng miễn dịch chống lại nhiễm trùng từ một nguồn bên ngoài nếu vẫn khỏe mạnh. Tuy nhiên, nếu hệ thống miễn dịch bị suy giảm vì một số lý do, nhiễm trùng không hoạt động có thể được kích hoạt lại. Người ta cho rằng hầu hết các bệnh nhiễm trùng ở những người bị suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như những người nhiễm HIV / AID, là do sự tái hoạt động thay vì nhiễm trùng mới.

4.      4. Tại sao tỷ lệ nhiễm T. gondii cao tới 95% ở một số quốc gia?

Tỷ lệ nhiễm trùng cao hơn ở những nơi nóng, ẩm và bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn của vùng đó. Tỷ lệ cao hơn ở những khu vực thường xuyên ăn thịt chưa nấu chín.

BS NGUYỄN VĂN THỊNH

( Nguồn tài liệu từ internet )